Dystrybucja ubezpieczeń

2. Agent ubezpieczeniowy i broker

a) Umowa agencyjna i pojęcie agenta ubezpieczeniowego

Umowa agencyjna podobnie jak umowa ubezpieczenia jest uregulowana w kodeksie cywilnym w części szczególnej prawa zobowiązań. Stronami tej umowy jest zgodnie z nomenklaturą kodeksową agent oraz dający zlecenie. Umowa ta ma wieloletnią i wspaniałą tradycję. Protoplastą dzisiejszego agenta był spotykany w zaborze austriackim komiwojażer, czy w zaborze rosyjskim subiekt. Starsi wiekiem używają jeszcze czasem nazwy „ajent” funkcjonującej w staropolszczyźnie jako zmiękczenie słowa agent.

W prawie polskim agent jest stałym reprezentantem innego podmiotu. W zależności od sposobu ułożenia relacji prawnych agenta z dającym zlecenie (zleceniodawca) ma on uprawnienia albo tylko do poszukiwania klientów, z którymi umowy zawiera już zleceniodawca (jest to tzw. typ pośredniczy umowy agencyjnej), albo ma prawo do zawierania umów samemu, ale w imieniu i na rzecz dającego zlecenie (jest to tzw. typ pełnomocniczy). W tym drugim modelu agent musi otrzymać oddzielne pełnomocnictwo do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie.

Tradycyjne cechy umowy agencyjnej opierają się na relacji biznesowej dwóch niezależnych podmiotów gospodarczych. Na relacje biznesowe wskazuje również uniwersalność umowy agencyjnej - może ona dotyczyć reprezentowania przy sprzedaży towarów, usług czy jakiegokolwiek innego rodzaju działalności gospodarczej, bądź zawodowej.

Jednak obecny kształt umowy agencyjnej zawarty w polskim kodeksie cywilnym odbiega od tradycyjnego, co zawdzięczamy rozwiązaniom legislacyjnym Unii Europejskiej. Ustawodawstwo unijne mimo tego, że umowa agencyjna jest zawierana generalnie między przedsiębiorcami traktuję ją jak rodzaj umowy zbliżonej do umowy o pracę - odchodząc od relacji czysto biznesowych. Pokrewieństwo umowy agencyjnej z umową prawno-pracowniczą widać choćby w:

długookresowości - istnieje domniemanie przedłużenia umowy czasowej poprzez jej dalsze wykonywanie,
zabezpieczeniach przed rozwiązaniem - obowiązują minimalne okresy wypowiedzenia,
trwałości umów zawartych z przekroczeniem pełnomocnictwa – umowa jest mimo braku lub przekroczenia pełnomocnictwa, o ile dający zlecenie nie złoży oświadczenia przeciwnego,
domniemaniu upoważnienia agenta do przyjmowaniu zapłaty i oświadczeń od klienta,
obowiązku lojalności agenta wobec dającego zlecenie,
przestrzeganiu przez agenta wskazówek od dającego zlecenie dotyczących wykonywania umowy,
obowiązku informowania agenta o spadku podstawy do wyliczenia prowizji a tym samym jego dochodów,
ochronie wynagrodzenia – wprowadzono przepisy regulujące sposób nabycia, terminy nabycia oraz płatności wynagrodzenia agenta.

Powyższy kształt umowy agencyjnej doskonale pasuje do pośrednictwa ubezpieczeniowego w zakresie w jakim dotyczy ono agentów wyłącznych. Nie trudno zauważyć, że uchwalenie ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym (22 maja 2003r.) zbiegło się z akcesją naszego kraju do UE. Miedzy innymi to pośrednictwo ubezpieczeniowe było powodem powyższych regulacji unijnych dotyczących umowy agencyjnej w całej Europie. Dawno już w Europie Zachodniej zauważono, ze stałe pośredniczenie w zawieraniu umów na rzecz innego podmiotu (np. ubezpieczyciela) powoduje silne uzależnienie od niego. To zaś związane jest z koniecznością ochrony socjalnej na wzór prawno-pracowniczej.

W ubezpieczeniach pojawia się problem własności portfela klientów (ubezpieczonych). Ten bardzo drażliwy temat sprowadzający się do pytania: do kogo należy klient (ubezpieczający) – do agenta, czy też do firmy ubezpieczeniowej? W polskim systemie prawnym problem ten rozstrzygnięto kompromisowo. Z jednej strony klient pozostaje własnością dającego zlecenie, z drugiej agent ma prawo do wynagrodzenia za pozyskanie klientów, nawet jeśli nie są już dalej przez niego obsługiwani. Prawo agenta do portfela jest dziedziczne. Dziedziczenie portfela ma miejsce w przypadku jego śmierci, czy rozwiązania umowy ze względu na wiek lub zdrowie. W takim przypadku portfel przejmuje wskazana osoba (następca, nabywca) lub też jest wypłacane stosowne świadczenie wyrównawcze.

Model sprzedaży ubezpieczeń przez panel agencyjny jest zróżnicowany co do sposobu funkcjonowania i odgrywanej roli. Jednak praktycznie nie ma kraju, w którym byłby on nieobecny. Pojawiają się systemy sprzedaży bezpośredniej (ang. direct), istnieje sprzedaż kanałem bankowym - tzw. bankinsurance (przy czym ten też często wykorzystuje umowę agencyjną) lub brokerskim, jednak praktycznie w każdym z państw świata, w którym sprzedaje się ubezpieczenia następują zmieniające się cyklicznie okresy silniejszego i słabszego wykorzystana kanału agenckiego.

Pytania utrwalające:

Czy twoim zdaniem słuszne jest stworzenie zabezpieczeń socjalnych w umowie agencyjnej?
Czemu służą minimalne okresy wypowiedzenia umowy agencyjnej?
Czy portfel klientów należy do agenta czy do firmy ubezpieczeniowej?

b) Obowiązki agenta, wynagrodzenie

Umowa agencyjna jest zawierana między profesjonalistami (wyjątek dotyczy osób fizycznych, np.: aktorów, sportowców którzy zlecają reprezentowanie ich wyspecjalizowanym agencjom lub agnentom). Profesjonaliści zgodnie z obowiązującymi normami prawa podlegają zwiększonym wymogom dotyczącym staranności w wykonywaniu swojej pracy (np.: lekarz, adwokat). Profesjonalizm jest wymagany w relacji umownej między agentem a dającym zlecenie, jednak zgodnie z ustawą dystrybucyjną dochowanie najwyższej (profesjonalnej) staranności konieczne jest w relacjach miedzy agentem a jego klientem. Staranność profesjonalisty to podstawowy obowiązek wynikający z umowy agencyjnej i kodeksu cywilnego. Również ustawa o dystrybucji ubezpieczeń wyraźnie odwołuje się do podwyższonego poziomu staranności zawodowej agenta, co przekłada się na jego odpowiedzialność.

Na treść umowy agencyjnej zgodnie z przepisami prawa składają się też inne obowiązki agenta, jak np.:

lojalność rozumiana miedzy innymi jako niepodejmowanie działalności konkurencyjnej,
informowanie zleceniodawcy o bieżącej sytuacji rynkowej,
ochrona praw zleceniodawcy miedzy innymi poprzez dbałość o jego reputację,
przestrzeganie wskazówek jakich ma prawo udzielać zleceniodawca w kwestii wykonywania umowy.

Przepisy prawa formułują jedynie minimalne i bardzo ogólne wymogi względem agenta. Dalsze obowiązki zwykle występują w umowie stron. Choć umowa agencyjna jest umową starannego działania (nie jest umową efektu, jak np. umowa o dzieło) możliwe jest określenie jej konkretnego rezultatu (realizacja planu sprzedaży) i uzależnienie od niego zapłaty wynagrodzenia (prowizji, honorarium). Możliwe jest w niej nawet zastrzeżenie gwarancyjne, tj. takie sformułowanie umowy, w którym agent bierze odpowiedzialność za wykonanie umowy przez klienta przez niego pozyskanego (np.: płatność składki w ubezpieczeniu na życie). Z tym zastrzeżeniem związane jest specjalna prowizja del credere tj. inaczej kredytowana. Z racji możliwych roszczeń z tytułu prowizji kredytowanej ustawodawca nakazuje aby tego rodzaju zastrzeżenie gwarancyjne było na piśmie i z konkretnym określeniem umowy.

Również zleceniodawca ma liczne obowiązki wobec agenta. Pierwszym i najważniejszym jest obowiązek zapłaty wynagrodzenia, o którym obszernie dalej. Tu można jednak wskazać inne obowiązki zleceniodawcy tj. takie jak:

przekazywanie wszelkich dokumentów i informacji koniecznych do wykonania umowy,
informowanie o stanie umów, w tym o przyjęciu lub odrzuceniu umowy z pozyskanym klientem,
informowanie o spadku sprzedaży tj. o zmniejszeniu się ilości lub wartości umów.

Z tytułu zawierania umów na rzecz zleceniodawcy (czy doprowadzanie do jej zawarcia miedzy zleceniodawcą a klientem) należna jest prowizja (wynagrodzenie, honorarium). Prowizja jest wyliczana stosownie do umowy, zwykle jako procent od obrotów lub od ilości zawartych umów. Systemy prowizyjne występujące w umowach agencyjnych są różnorodne i co do zasady pozostawione woli stron. Kodeks cywilny reguluje nabycie prawa do prowizji, które związane jest albo z wykonywaniem umowy przez klienta pozyskanego w wyniku czynności agenckich (zapłata składki), albo ze świadczeniem ze strony zleceniodawcy (czyli udzielenie ochrony ubezpieczeniowej). Jeśli więc klient zapłacił składkę albo rozpoczął się okres ochrony prowizja się agentowi należy.

Rozwiązania kodeksowe odnoszą się również do terminów płatności prowizji ustanawiając maksymalne okresy, po upłynięciu których zleceniodawca zaczyna być w zwłoce. Maksymalny okres to miesiąc po kwartale w którym nastąpiło nabycia prawa do prowizji.

Ustawodawca zna szczególne formy prowizji oraz innych świadczeń agenckich.

Prowizja del credere – wspominana już prowizja kredytowana, uzależniona od świadczenia klienta.
Prowizja za tzw. "orkę cudzym wołem", tj. za korzystanie z klientów agenta w celu zawarcia innych umów tego samego rodzaju (innych ubezpieczeń).
Prowizja za naruszenie wyłączności – np. terytorialnej, produktowej.
Prowizja po rozwiązaniu umowy (przejściówka), należna gdy pozyskanie klienta nastąpiło wskutek wcześniejszych działań agenta (np. złożenie wcześniejszej oferty).
Świadczenia wyrównawcze za prawo do portfela jeśli zleceniodawca mimo rozwiązania umowy agencyjnej dalej korzysta z umów agenta (jednorazowa, jednoroczna prowizja).
Świadczenie z zakazu konkurencji wynikającego z odrębnej umowy stron.
Zwrot wydatków poniesionych przez agenta na wykonanie umowy, które byłyby „ponad zwykłą miarę”.

Pytania utrwalające:

Co twoim zdaniem oznacza staranność profesjonalisty, np. aptekarza, bankowca, taksówkarza?
Czy według ciebie prowizja powinna być liczona tylko od obrotów, czy też w inny sposób?
Czym różni się prowizja za korzystanie z klientów agenta od świadczenia wyrównawczego?

c) Forma, rozwiązanie i wygaśnięcie umowy agencyjnej

Ustawodawca uznał, że skoro umowę agencyjną zawierają głównie przedsiębiorcy to ewentualne problemy (np. przed sądem) wynikające z niezachowania formy pisemnej są ich sprawą. Umowa agencyjna może być wobec powyższego zawarta w formie dowolnej. Jednak zarówno agentowi jak i zleceniodawcy przysługuje możliwość żądania od drugiej strony pisemnego potwierdzenia jej warunków. Wymóg formy pisemnej dotyczy za to klauzuli prowizyjnej del credere, (kredytowanej) tj. uzależniającej zachowanie zaliczkowanej prowizji od zajścia określonego efektu w przyszłości (np.: wznowienie umowy, opłacanie składki). Ponieważ to zleceniodawcy przysługuje prawo żądania zwrotu kredytowanej prowizji wymóg formy pisemnej jest w jego interesie. Brak umowy na piśmie będzie dla niego oznaczał utratę prawa do żądania zwrotu prowizji w razie niewykonania umowy przez klienta.

Umowę agencyjną zawiera się na czas określony lub nieokreślony. W pierwszym przypadku umowa taka trwa przez okres w niej przewidziany, a następnie wygasa. Gdyby jednak się okazało, że mimo upływu terminu umowa jest dalej wykonywana przez strony, przedłuża się ona automatycznie na czas nieokreślony. Widoczne jest dążenie ustawodawcy do zabezpieczenia długotrwałości istnienia umowy agencyjnej. Stąd mechanizm zmieniające umowę w zawartą na czas nieokreślony oraz poniższe regulacje dotyczące minimalnych okresów wypowiedzenia. Jeśli umowa jest zawarta na czas nieokreślony stronom przysługuje możliwość jej wypowiedzenia. Przy czym obowiązują ustawowe minimalne okresy wypowiedzenia wyglądające następująco:

jeżeli umowa trwała do 1 roku – obowiązuje 1 miesięczny okres wypowiedzenia,
przy umowie trwającej od roku do 2 lat obowiązuje 2 miesięczny okres wypowiedzenia,
jeśli umowa trwała powyżej 2 lat – jej wypowiedzenie jest możliwe tylko z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Umowa agencyjna może być też wypowiedziana bez zachowania ustawowych okresów. Jednak jest to rozwiązanie zdecydowanie niekorzystne dla agenta i możliwość jego zastosowania jest przez ustawodawcę bardzo ograniczona. Są to przypadki takie jak:

niewykonywanie obowiązków nałożonych w umowie (np.: ich całkowite lub w znacznej części zaprzestanie)
zaistnienie nadzwyczajnych okoliczności:
innych obiektywnych, np.: klęski naturalne, zmiana prawa,
innych indywidualnych – wyrok skazujący, oszustwo, plajta.

Powyższe przypadki mają charakter nadzwyczajny i z ich powodu rozwiązana może być również umowa zawarta na czas określony. Ich wyjątkowość podkreślają sądy powszechne w swoich orzeczeniach dość często rozważające problem legalności rozwiązania umowy agencyjnej bez zachowania okresu wypowiedzenia. W przypadku gdy umowa zostanie rozwiązana niezgodnie z powyższymi zasadami podmiot je łamiący naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą.

O wygaśnięciu umowy tj. o jej samoczynnym rozwiązaniu bez jakichkolwiek działań stron wzmiankowaliśmy przy okazji upływu czasu na jaki umowa została zawarta. Jest to zresztą podstawowa przyczyna wygaśnięcia wszelkich umów terminowych. Inną częstą przyczyną wygaśnięcia umowy jest utrata uprawnień, które są niezbędne do prowadzenia danej działalności, np.: prawo jazdy, prawo wykonywania określonego zawodu. Również umowa stron może zawierać postanowienia powodujące, że umowa wygasa o ile zajdą określone w niej warunki np.: zakończenie aktywności na danym rynku, wykonanie nałożonego zadania.

Pytania utrwalające:

Agent zawarł umowę na czas określony, tj. na 1 rok, jednak całkowicie zaprzestał jej wykonywania, czy można taka umowę wypowiedzieć i jaki obowiązuje termin?
Czy częściowe niewykonanie planu sprzedaży może być podstawą wypowiedzenia umowy agencyjnej bez zachowania terminu?
Czy utrata uprawnień przez agenta powoduje wygaśnięcie umowy?

d) Agent, a broker ubezpieczeniowy

Dystrybucja ubezpieczeń jest od wielu lat przedmiotem troski unijnego ustawodawcy. Dyrektywa dotycząca dystrybucji ubezpieczeń (Insurance Distribution Directive – IDD) dotyczy wszystkich podmiotów zajmujących się sprzedażą ubezpieczeń, tj. nie tylko pośredników, ale również pracowników etatowych ubezpieczycieli. Implementacja dyrektywy nastąpiła w ustawie z 11 września 2017r. o dystrybucji ubezpieczeń (szerzej o ustawie w dalszej części). Ustawa znacząco zwiększa wymogi informacyjne ze strony sprzedawców wobec klientów ubezpieczycieli oraz wymogi dotyczące ich kwalifikacji merytorycznych (w również poprzez obowiązek szkoleń).

Pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na łączeniu zapotrzebowania na ubezpieczenia ze strony klientów z ofertą idącą ze strony ubezpieczycieli. Łącznikiem jest pośrednik. Ten jest zdecydowanie bliżej klienta niż firma ubezpieczeniowa, z tego względu dużo lepiej zna jego potrzeby. To sprawia, że jest mu dużo łatwiej dopasować do jego potrzeb odpowiedni produkt ubezpieczeniowy. Dopasowanie najodpowiedniejszego ubezpieczenia do rzeczywistych i możliwych do zaspokojenia potrzeb klienta stanowi istotę pośrednictwa.

Pośrednik jest fachowcem posiadającym obszerną wiedzę w dziedzinie ubezpieczeń. Może on też służyć klientowi radą w kwestiach szkodowych, w sposobach zabezpieczeniu mienia, zabezpieczeniu rodziny czy jego finansów osobistych. Długotrwałe relacje pośrednika ubezpieczeniowego i klienta oparte są na budowaniu wzajemnego zaufania. Tylko pełne zaufanie pozwala na stałe utrzymywanie współpracy, co przynosi wzajemne korzyści.

W wielu przypadkach ustawa nie różnicuje rodzajów pośrednictwa ubezpieczeniowego. Każdy pośrednik musi klienta znaleźć, zbadać jego potrzeby i pozyskać do ubezpieczeń. Musi też przygotować najlepiej dopasowaną ofertę ubezpieczenia, przedstawić ją obiektywnie klientowi, zawrzeć umowę (ew. przygotować do zawarcia z ubezpieczycielem), następnie zaś dopilnować jej prawidłowego wykonania. Tak właśnie czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego definiuje ustawa zarówno co do agenta jak i brokera.

Podstawowa różnica między agentem a brokerem polega przede wszystkim na sposobie umocowania do działania. Agent ubezpieczeniowy jest pełnomocnikiem ubezpieczyciela, gdy tymczasem broker ubezpieczeniowy otrzymuje pełnomocnictwo od klienta (tzw. poszukującego ochrony ubezpieczeniowej). Agenta łączy z ubezpieczalnią umowa agencyjna, gdy tymczasem broker jest związany z klientem umową zlecenia. Broker ubezpieczeniowy ma prawo i obowiązek rekomendować klientowi na piśmie wybór jednej oferty z pośród ich reprezentatywnej ilości, gdy tymczasem agent prawa rekomendacji nie ma. Broker otrzymuje od zakładu ubezpieczeń honorarium w postaci kurtażu, zaś agent ubezpieczeniowy otrzymuje prowizję. Uzyskanie uprawnień brokerskich związane jest z koniecznością zdania egzaminu państwowego (inne drogi to: pięcioletnia praktyka brokerska bądź odpowiednie studia) oraz wykazania odpowiedniego doświadczenia zawodowego (2 lata), gdy tymczasem kandydatów na agentów egzaminują same firmy ubezpieczeniowe, zaś doświadczenie zawodowe nie jest wymagane.

Jednak podstawowa różnica między agentem, a brokerem polega na skomplikowaniu ubezpieczeń, którymi zajmuje się broker. Co do zasady broker obsługuje klientów korporacyjnych. Zajmuje się dużymi i trudnymi ubezpieczeniami przedsiębiorstw i innych większych podmiotów. Agent zajmuje się za to głównie klientami detalicznymi (osobami fizycznymi) i ewentualnie małym biznesem.

Broker ubezpieczeniowy ma dużo szersze możliwości dostosowania zakresu ubezpieczenia do indywidualnych potrzeb klienta. W tym celu posługuje się on klauzulami brokerskimi, tj. postanowieniami dodatkowymi tworzonymi przez brokerów i firmy ubezpieczeniowe, które zmieniają standardowe OWU. Agent jako przedstawiciel ubezpieczyciela zwykle nie ma takiej możliwości ani też odpowiedniej wiedzy, choć i tu zdarzają się wyjątki.

Pytania utrwalające:

Co to jest dyrektywa IDD i kogo dotyczy?
Czy rozdawanie ulotek na ulicy jest czynnością ubezpieczeniową?
Czy broker ubezpieczeniowy otrzymuje prowizję od klienta czy od firmy ubezpieczeniowej i jaką ma ona nazwę?

d) Warunki podejmowania i prowadzenia działalności agencyjnej

Działalność agencyjna została uregulowane w ustawie o pośrednictwie ubezpieczeniowym (z 22 maja 2003r.). Otóż według ustawy agentem jest przedsiębiorca związany z zakładem ubezpieczeń umową agencyjną i wpisany do rejestru prowadzonego przez KNF.

Czym jest umowa agencyjna według kodeksu cywilnego omówiliśmy wyżej. Umowa agencyjna zawierana przez zakłady ubezpieczeń nie odbiega od wzorca kodeksowego. Jest jednak zwykle dość rozbudowana. Przede wszystkim są w niej dużo szczegółowiej opisane obowiązki agenta w tym zwłaszcza dotyczące relacji z ubezpieczycielem. Umowa szczegółowo opisuje sposób wykonywania obowiązków związanych z pozyskaniem i obsługą klientów. Ponadto, np.: zasady rozliczania się z druków ubezpieczeniowych, obsługę oprogramowania, zasady inkasowania należności z tytułu składki, zabezpieczenia składane prze agentów (np.: wekslowe), zakazy konkurencji oraz inne kwestie w tym związane z rozwiązaniem i zakończeniem umowy.

Agent może podpisać umowę agencyjną z więcej niż tylko jedną firmą ubezpieczeniową. Jeżeli w ramach jednego działu wyszczególnionego w ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (dział I -life, dział II - non life) podpisze dwie lub więcej umów staje się automatycznie tzw. multiagentem. Poza większymi możliwościami w doborze odpowiedniej oferty zmienia się również jego odpowiedzialność za błędy popełnione wobec klienta, gdyż w takim przypadku ponosi on własną odpowiedzialność i musi zawrzeć obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej OC (o czym niżej).

Agentem może być osoba fizyczna, ale może też nim być spółka osobowa czy kapitałowa. W tym ostatnim przypadku (tj. gdy agentem jest osoba prawna) czynności agencyjne musi wykonywać osoba fizyczna. Osoba fizyczna wykonujące czynności agencyjne (OFWCA) podlega wpisowi do rejestru prowadzonego przez KNF. Osoby fizyczne wykonujące czynności agencyjne są najczęściej spotykane na rynku, gdyż pośrednicy ubezpieczeniowi najczęściej działają w strukturach sieciowych. Pod-agenci (sub-agenci, OFWCA) nie są związani umową agencyjną z ubezpieczycielem. Łączy ich jedynie umowa z agentem ubezpieczeniowym (zlecenia, o pracę, agencyjna). Również pełnomocnictwo (nazywane w ustawie upoważnieniem), którym się legitymują wobec klienta pochodzi od agenta ubezpieczeniowego i nie jest pełnomocnictwem ubezpieczyciela. Związane jest to z pełną odpowiedzialnością materialną agenta, za osoby którymi ten się posługuje przy wykonywaniu czynności agencyjnych.

Rozpoczęcie działalności polegającej na pośrednictwie ubezpieczeń związane jest ze spełnieniem wymogów formalnych (też ze zgromadzeniem odpowiedniej dokumentacji). Należą do nich:

zdolność do czynności prawnych (agent to osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona – na tę okoliczność składa oświadczenie),
niekaralność za wyszczególnione rodzaje przestępstw (agent nie może być karany - składa zaświadczenie z KRK o niekaralności),
ogólna dobra opinia (agent daje rękojmia należytego wykonywania obowiązków – składa oświadczenie),
średnie wykształcenie (agent przedkłada się świadectwo maturalne lub inne),
zdany egzamin organizowany przez ubezpieczyciela (egzamin jest zgodny z obowiązującym rozporządzeniem, agent otrzymuje zaświadczenie, które składa ubezpieczycielowi).

Powyższe wymogi dotyczą zarówno agentów ubezpieczeniowych, osoby wykonujące czynności agencyjne (OFWCA), jak i wspólników tworzących spółki osobowe. W przypadku osób prawnych powyższe wymogi formalne dotyczą przynajmniej połowy członków zarządu osoby prawnej (spółki akcyjnej, spółki z o.o.).

Ukoronowaniem powyższych starań jest wpis do rejestru agentów ubezpieczeniowych (obejmujący również OFWCA). Rejestr prowadzi Komisja nadzoru Finansowego w systemie elektronicznym (https://rpu.knf.gov.pl/). Wpis następuję na wniosek ubezpieczalni, która zawiera z agentem pierwszą umowę agencyjną. Następne umowy podlegają jedynie zaewidencjonowaniu w rejestrze - również na wniosek już kolejnych ubezpieczalni. Rejestr jest jawny i powszechnie dostępny. Oznacza to, że każdy może łatwo sprawdzić czy dana osoba lub firma faktycznie jest agentem ubezpieczeniowym. Możliwe jest również sprawdzenie do kogo należy kierować ewentualne roszczenia z tytułu szkód wyrządzonych przez agenta. W przypadku agentów wyłącznych - roszczenie kierujemy do ubezpieczyciela z którym agent ma umowę; w przypadku multiagenta do jego ubezpieczyciela w zakresie OC - multiagenta.

Pytania utrwalające:

Czy agentem jest pracownik zatrudniony w agencji na umowę zlecenia?
Czy agent który ma zawarte dwie umowy (z PZU S.A. i PZU Życie S.A.) jest multiagentem?
Czy osoba bez matury może wykonywać czynności agencyjne?

e) Zasady odpowiedzialności agenta ubezpieczeniowego względem klienta i zakładu ubezpieczeń.

Zawarta umowa agencyjna oraz działanie zgodne z jej postanowieniami gwarantują agentowi, że wszelkie roszczenia klienta dotyczące ubezpieczeń będzie on mógł przekierować do ubezpieczyciela (np. o dopłatę potrąconego odszkodowania). Agent działa jako pełnomocnik zakładu ubezpieczeń, które to pełnomocnictwo otrzymuje wraz z podpisaniem umowy agencyjnej. Pełnomocnictwo może upoważniać jedynie do czynności przygotowawczych (poszukiwanie klientów) lub do zawierania umów ubezpieczenia. Pierwsze występuje w ubezpieczeniach życiowych, tam agent wykonuje czynności przygotowawcze, polisę zaś wystawia centrala firmy ubezpieczeniowej. W majątku, zwłaszcza w ubezpieczeniach komunikacyjnych konieczne jest najczęściej wręczenie klientowi dokumentu ubezpieczenia, to zaś wymaga umocowania do zawarcia umowy, posiadania odpowiednich druków, ich wypełnienia i wydania klientowi.

Pełnomocnictwo określa jakie rodzaje umów może zawierać agent, np. z jakimi klientami (osoby fizyczne, prawne) i do jakich sum (np.: w auto casco 200 tys. zł na pojazd). W tym miejscu należy zwrócić uwagę na możliwe przekroczenie pełnomocnictwa (np. agent umocowany do 200 tys. zł zawarł auto casco na 230 tys. zł). Umowa zawarta przez agenta z przekroczeniem pełnomocnictwa może być przez ubezpieczyciela unieważniona. Może to jednak nastąpić tylko poprzez niezwłoczne złożenie klientowi odpowiedniego oświadczenia. Jeśli ubezpieczyciel nie zareaguje natychmiastowo umowa jest ważna mimo przekroczenia umocowania.

Umowa agencyjna powinna być wykonywana starannie tj. agent musi bardzo dobrze wiedzieć jakie ma obowiązki. Naruszając umowę (np. przekraczając pełnomocnictwo, zawierając umowę w innym niż uzgodniony zakresie) może się spotkać z pretensjami ze strony klientów. Niezadowolenie klientów przekłada się na roszczenia o odszkodowanie. Choć agent jest samodzielnym przedsiębiorcą ustawodawca unijny zdecydował, że nie będzie on ponosił samodzielnej odpowiedzialności. Za agenta odpowiedzialność poniesie ubezpieczyciel, który podpisała z nim umowę (o ile ma umowę tylko z jednym zakładem ubezpieczeń). Ten jest co do zasady wypłacalny i przygotowany na fachową obsługę roszczeń.

Zaspokajając roszczenia klienta, któremu agent wyrządził szkodę (np. agent zapewnił, że pojazd jest ubezpieczony od dziś, jednak przy wyjeździe z salonu pojazd rozbito, a okazało się, że ochrona jest od jutra) ubezpieczyciel uzyskuje prawo zwrotu wypłaconej kwoty. Podstawę do tego przede wszystkim daje umowa. Jej naruszenie powoduje roszczenia, które zwykle są dodatkowo zabezpieczone wekslem. Podobnie wygląda sytuacja, gdy chodzi o szkody własne ubezpieczyciela (np. agent przywłaszczył składki). Składkę wpłaconą agentowi uważa się za zapłaconą ubezpieczycielowi.

Szkody klientów przestaną obciążać ubezpieczyciela jako stronę umowy agencyjnej w przypadku gdy agent zawrze dwie lub więcej umów w ramach jednego działu. Zawarcie drugiej umowy w ramach jednego działu związane jest z koniecznością wcześniejszego zawarcia własnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) zawodowej. Takie ubezpieczenie z kwotami minimalnymi na bardzo wysokim poziomie - 1 milion 300 tys. i 380 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, oraz 1 miliona 924 tys. i 560 euro w odniesieniu do wszystkich zdarzeń w ciągu roku (są to sumy gwarancyjne aktualne na maj 2023r.) ma zabezpieczyć ewentualnych poszkodowanych.

OC – zawodowe agenta nie obejmie czynów wyrządzonych umyślnie. Objęte są za to szkody wyrządzone w okolicznościach rażącego niedbalstwa, przy czym w takim przypadku ubezpieczycielowi OC - multiagenta przysługuje regres. Regres (czyli roszczenie o zwrot odszkodowania od sprawcy szkody) jest możliwy również gdy zostanie uwodnione, że szkoda została wyrządzona po spożyciu alkoholu lub podobnie działających środków.

Pytania utrwalające:

Agent wbrew pełnomocnictwu ubezpieczył pojazd swojej małżonki, za co otrzymał naganę na piśmie, czy ubezpieczenie jest ważne?
Agent wznowił ubezpieczenie pojazdu w zakresie auto casco, jednak nie zauważył zmian w OWU. Pojazd zginął na terenie Ukrainy, co wyłączono w ostatnich OWU, czy ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie ?
Jak jest maksymalna możliwa szkoda pokryta z OC zawodowego multiagenta?

Ubezpieczenia od podstaw - dystrybucja ubezpieczeń - agent ubezpieczeniowy